“Akademinin Beklenti Ufku"

"Akademinin Beklenti Ufku": MSGSÜ, Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencilerinin Sanatçı yaşamına hazırlık süreci ve gelecek beklentileri” başlıklı araştırma Nisan 2022 itibariyle başladı

Mimar Sinan Güzel Sanatları Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından desteklenen araştırmanın yürütücü ekibinde İstanbul Gençlik Araştırmaları Merkezi Koordinatörlerinden, MSGSÜ Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Derya Fırat Şannan, Arş. Gör. Mehmet Akay, Sosyoloji Bölümü Doktora Öğrencisi Ayça Yüksel, Yüksek Lisans öğrencisi Ekim Veyisoğlu ve Lisans öğrencisi Şeyma Çopur yer alıyor. 2022 sonuna kadar devam edecek olan saha araştırmasının sonuçlarının 2023 başı itibariyle kamuoyuyla paylaşılması planlanıyor.

Sanat alanına erişimin daralması, sanatçı yaşamına geçişin uzaması ve sanatsal angajmanı etkileyen diğer güncel sorun alanları

Türkiye’de sanat eğitimi alanına dair tarihsel bakış açısıyla yapılmış pek çok araştırma mevcut olmakla birlikte, sosyoloji alanında bu kapsamda bir çalışma yapılmamıştır. Oysaki 1960’lı yıllar sonrasında Avrupa’da artık bir üniversite disiplini olan sanat eğitiminin, sanat alanına girişin gizli koşulu haline geldiği gözlemlenmiştir (Singerman, 1999). Türkiye’de de sanat alanının özerkliği tartışmalarının sanat galerilerinin gelişmesinin (Akay, 2001) yanı sıra sanat eğitimi düzleminde sürdüğü saptanabilir (Bakçay, 2015). “Akademinin Beklenti Ufku: MSGSÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Öğrencilerinin Sanatçı Yaşamına Hazırlık Süreci ve Gelecek Beklentileri” adlı projenin amacı, öncelikle, üzerinde sıklıkla konuşulan ancak bilimsel anlamda yeterince incelenmeyen bu alanda özgün bir araştırma gerçekleştirmektir.

Sanat alanında lisans eğitimi alan öğrencilerin gelecek beklentileri, sanat alanına erişim ve girişleri, yakın dönemde yaşanan Covid-19 salgını, ekonomik kriz, genç işsizliği, Türkiye’deki sanat alanının küçülmesi, eğitim sonrası iş imkanlarının azalması, sanatçıların geçici ve güvencesiz konumlara mahkûm olması gibi çeşitli sebeplerle zorlaşmış, ‘beklenti ufukları’ daralmış görünmektedir. Ülkemizdeki gerek öğrenci gençliği (SODEV, 2021) gerekse sanatçıları ele alan araştırmalar (Yiğit, 2021) her iki toplumsal kategorinin kesişiminde konumlanmaya hazırlanan gençlerin de ciddi sıkıntılar içinde yer aldığını göstermektedir.

Üç yılı aşkın bir zamandır devam eden Covid-19 salgını sanat okulunda okuyan gençlerin sadece gündelik öğrenci yaşamlarını (derslerin online olarak yapılması, sanat atölyelerinde üniversite hocalarıyla beraber yüz yüze çalışamamak, üniversite eğitim sürecinin olmazsa olmaz bir parçası olan okul içinde hoca-öğrenci ve öğrenciler arasında yürütülen sanatsal ve entelektüel tartışmalardan uzak kalmak, sürekli ertelenen sanatsal etkinlikler nedeniyle sanatsal üretimi sadece internet yoluyla takip etmeye çalışmak, sanat alanının gene aynı süreçte daralan üretimi gibi etmenler) değiştirmekle kalmamış, söz konusu öğrencilerin “sanatçı kimliğine”, “sanatçı yaşamına”, “sanatçı mesleğine” dair inançlarını zayıflatmış ve bu alandaki gelecek kariyerlerine ilişkin beklentilerini de ciddi sekteye uğratmış görünmektedir. Kuşkusuz bu talihsiz gelişmeler sadece, sanat bölümlerinde eğitimlerine devam eden üniversite öğrencileri üzerinde etkili olmamaktadır, ama söz konusu sanat öğrencilerinin hem eğitim sürecinde hem de eğitim sonrası çalışma yaşamına girmede çok farklı dinamiklere tabii olan sanat dışı (Sosyal bilimler, Fen bilimleri, Hukuk, Tıp, Mimarlık vb. Fakültelerine bağlı) bölümlerde okuyan öğrencilere göre salgından daha fazla etkilendikleri söylenebilir. Zira sanat okullarında okuyan öğrenciler yalnızca müfredatı öğrenmekle kalmazlar. Okulun kültürel atmosferinde, atölyelerde yaşarlar, toplumsallaşırlar, “sanatçı yaşamını” öğrenirler. Geleceğin sanatçı adaylarının ‘yatkınlıkları’, yani algı, beğeni ve değerlendirme kalıpları, bir başka deyişle ‘sanatçı habitus’ları sanat okullarının yaşayan ortamında gelişir ve bedene kaydolur.

Öte yandan görece daha uzun zamandır devam etmekte olan daha temel bir eğilim bize günümüzde modern Batı toplumlarında ve Türkiye’de yetişkin yaşamına geçiş sürecinin (aileden ekonomik olarak özgürleşememek, çalışma yaşamına güvenceli ve sabit bir konumla başlayamamak, yeni bir aile kuramamak gibi etmenler yüzünden) uzadığını göstermektedir (Galland, 2001; Fırat, 2013). Yetişkin yaşamına geçiş sürecinin uzaması, yetişkin kimliğini oluşturucu bir tecrübe etme ve sorgulama dönem olan söz konusu evrenin beraberinde de uzamasını getirmiştir. Sanat okulu öğrencilerinin de çağdaş toplumlarda yaşanan bu sürecin dışında olduğu düşünülemez ve yetişkin sanatçı yaşamına geçişin uzadığından bahsedilebilir. Türkiye gibi sanat alanın kurumsallaşmadığı ülkelerde ‘sanatçı yaşamını’ kurmak hali hazırda sanat okulu mezunları içinde bile genellikle uzun yıllar sonunda mümkün olmaktadır. Sanat söz konusu olduğunda, öğrencilikten profesyonelliğe geçişin uzaması, genç kuşakların eskilerden özgürleşmesinin de gecikmesi anlamına gelmektedir. Söz konusu süreç, hem sanat alanı içindeki genç işsizliğine yol açmakta hem de sanat alanında görece egemen konumlara sahip olanlar karşısında alana yeni giren genç sanatçıları güvencesiz, esnek, sömürüye açık çalışma koşullarına mahkûm etmektedir. Özellikle sanat alanı gibi ‘maddi olmayan emeğin’ geçerli olduğu alanlarda, emek sömrüsü sembolik sermayenin paylaşımı vaatleriyle kolayca meşrulaştırılmaktadır (Bakçay, 2015).

Bu bağlamda, MSGSÜ sanat bölümlerinde okumakta olan öğrencilerin sanata ve sanatçıya dair değer yargılarının ve sanatçı kimliğine dair düşüncelerinin, sanatçıya has yaşam tarzına yaklaşımlarının, Türkiye’deki sanat alanına dair düşünce ve eleştirilerinin, planladıkları sanat kariyerlerinin, öngördükleri sanat güzergahlarının, sanat alanına girişteki zorluklara ilişkin öngörülerinin, gelecek beklentilerinin analiz edilebilmesi için içinde bulundukları toplumsal gerçekliğin ve bu gerçekliğe eyleyiciler tarafından atfedilen anlamın okunması önem kazanmıştır.

‘Akademinin Beklenti Ufku’ araştırması sahası, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’ne bağlı Fotoğraf, Geleneksel Türk Sanatları, Grafik Tasarımı, Heykel, Resim, Sahne Dekorları ve Kostümü, Sanat Eserleri Konservasyonu ve Restorasyonu, Seramik ve Cam, Sinema ve Televizyon, Tekstil ve Moda Tasarımı bölümlerinde 3. Sınıf ve 4. Sınıfta okumakta olan öğrencileri arasından ailelerinin gelir düzeyine bağlı olarak saptanan nesnel toplumsal konum, cinsiyet, etnik aidiyetler gibi farklılıkları gözeterek seçilen bir örneklem dahilinde her bölümden 6’şar öğrenci ile toplamda 60 adet derinlemesine görüşmeyi kapsamaktadır.

Araştırmanın konu, sorunsal ve hipotezleri doğrultusunda saha çalışması için yapılandırılan derinlemesine görüşme cetveli soruları aşağıdaki temel başlıklar altında belirlenmiştir:

Demografik sorular: yaş, doğum yeri, okula giriş yılı, lise türü ve mezuniyet yılı, ebeveyn ikamet yeri, öğrenim durumu, meslek/çalıştıkları iş.

Sanat Eğitimi: Okula girişteki beklentiler, müfredata, dersler ve atölyelerin işleyiş biçimine, fakülte ve bölüm ve akademi hocalarıyla ilişkilere dair düşünceler, eleştiriler ve öneriler.

Okuldaki Sanat Ortamı: Sanat tarihine ve güncel sanatsal yaklaşımlara dair (çeşitli etkinlikler kapsamında ve arkadaşlar arasında) okul ortamında yürütülen entelektüel tartışmalar.

Sanatçı gençliğin stil oluşturucu kültürel ve gündelik yaşam pratikleri: Okuma alışkanlıkları ve kitap türleri, dinlenen müzik türleri ve grupları, takip edilen sergiler ve müzeler, gençlik argosu, giyim tarzı, tatil biçimleri, takip edilen (sanat, müzik, edebiyat, politika vd.) dergileri ve internet siteleri, sosyal medya kullanımı, bedensel bütünlük, bedensel farkındalık sağlayan sporlar ve alternatif sağlık arayışları, eğlence hayatı.

Sanat okulu öğrencilerinin maddi varoluş koşulları: Aileden alınan destekler, barınmaya ilişkin çözüm yolları, burs ve geçici iş imkanları.

Sosyal ilişkiler: Aile ile olan ilişkiler, arkadaşlık ilişkileri, aşk ilişkileri.

Siyasi Angajman: Siyasi katılım, Ssiyasi partilere bakış, ulusal aidiyet, siyasi mobilizasyon.

Sanatçı yaşamı ve Sanat Alanı: “Sanatçı kimliğine”, “sanatçı yaşamına”, “sanatçı mesleğine” dair düşünceler, Türkiye’deki sanat alanına dair düşünce ve eleştiriler, sanat kariyerleri planlama, öngörülen sanat güzergahı, alana girişteki zorluklara ilişkin öngörü, gelecek beklentisi ve yurtdışı planları.

Referanslar

• Akay A., Fırat D., Göktürk P., Kutlukan M. (1995). İstanbul’da Rock Hayatı Sosyolojik Bir Bakış, Bağlam Yayınları: İstanbul.

• Bakçay E. (2015). “Sanat Eğitiminde Toplumsal Eşitsizliğin Yeniden Üretimi”, Sanat-Tasarım Dergisi, Sayı: 6 ISSN: 1309-2235 s. 7-16.

• Fırat, D. (2012). “Büyük Kentlerde Yaşayan Orta Sınıf Kökenli Eğitimli Gençlik ve Geliştirdikleri Yeni Yaşam Biçimleri”, Tübitak Proje Raporu.

• Fırat Derya, (2013). “Bit(iril)meyen Gençlik”, Gençlik Halleri: 2000’li Yıllar Türkiye’sinde Genç Olmak içinde, Der. Demet Lüküslü & Hakan Yücel, (Ed.) Efil Yayınevi: Ankara.

• Bourdieu, P. [1979] 2021). Ayrım: Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi, Nika Yayınları: Ankara, (Çev. Derya Fırat Şannan & Günce Berkkurt).

• Galland, O. (1984). Les jeunes, Paris, Éditions La Découverte, Paris.

• Galland, O. (1991). Sociologie de la Jeunesse L’entrée dans la vie, Armand Collin: Paris.

• Galland, O. (2001). «Adolescence, post-adolescence, jeunesse: retour sur quelques interprétations», Revue française de sociologie. No: 42-4, 611-640.

• Singerman, H. (1999). Art Subjects: Making Artists in the American University, Univ of California Press.

• Sosyal Demokrasi Vakfı (SODEV) Gençlik Araştırması Raporu, 2021. Online erişim: https://sodev.org.tr/wp-content/uploads/2021/05/SODEV-Genclik-Arastirmasi-Raporu-19.05.2021.pdf

• Yiğit E. (2021). Prekaryanın Görünmeyen Özneleri: Pandemi Döneminde Sanatçılar (Ebook: https://www.edayigit.xyz/prekarya)